Fragement uit het voorwoord
Vier bronzen mannen buigen het hoofd. Kin op de borst. Ze kijken ingetogen, naar beneden. Vier mannen uit vier windstreken, ontbloot op een symbooldatum: 11.11.2014, elf uur elf. Vier mannen, vier oorlogsjaren, ontbloot op een symboolplaats: Lichtervelde. De vier brengen de oer-catastrofe in herinnering…
Zwijggeld
De jaarboeken van 2008 en 2010 brachten de Eerste Wereldoorlog coherent ter sprake. Dit is het vervolg. Nu ligt de focus op de lotgevallen van onze oorlogsveteranen en de gesneuvelden: mannen die in Lichtervelde geboren zijn, mannen die van hieruit mobiliseerden of oud-strijders die zich nadien in dit dorp vestigden. De interesse viel op alle oud-strijders die een band met Lichtervelde hebben. Ook wie elders geboren is en zich hier vestigde of wie voor 1914 vertrok, beschouwen we als een Lichterveldenaar die we willen opnemen. 'Willen’, want dit overzicht is onvolledig, zelfs met meer dan 450 oud-strijders. Tijdens het onderzoek bleef het aantal oplopen. Het dwong ons de publicatie in twee te delen. Dit deel beschrijft hun avonturen van de warme augustusmaand in 1914 tot eind 1915. Jaarboek 2015 behandelt januari 1916 tot aan de wapenstilstand en de naoorlog. Vijvenvijftig Lichterveldenaars sneuvelden en meer dan vierhonderd mannen keerden getraumatiseerd terug. Trauma is een synoniem voor ‘Duitse droom,’ maar niet alleen de veteranen deelden het trauma. Lichtervelde telde in 1919 nog 6.487 inwoners, in 1914 waren dat er 6.749. Het hele dorp worstelde met de Duitse droom.
Kronkelige paden
De identificatie van de oud-strijders volgde kronkelige paden en leidde ons door verzamelingen van bidprentjes en rouwbrieven, door de ledenlijsten van de oud-strijdersverenigingen, door krantenknipsels en militielijsten en, voor zover betrouwbaar door het collectief geheugen. Informatie, foto’s of decoraties vonden we in het legerarchief. De archaïsche mapjes, het schoonschrift en de vergeelde inhouden deden denken aan het bureau van Hercule Poirot, met pen en papier in de gloed van de notarislamp, de lijm- en de inktpot, de schaar en de nap. Een militair dossier bevat de ambtelijke neerslag van een soldatentijd: inlijving, mutaties, strafbladen, onderscheidingen, briefwisseling over frontstrepen of vergoedingen. De dossiers zijn soms fragmentair, soms gedetailleerd. Wie vroeg sneuvelt, laat weinig na.
Agatha Christi
Wie de persoonsgegevens of de militaire loopbaan van een oud-strijder wil opsporen, kan via de index achteraan snel aan het werk. Maar het zoekwerk resulteerde in meer dan een alfabetische, administratieve gids. Hoofdredacteur Filip Vandevyvere overstijgt dat door de oorlogsgeschiedenis te verweven met de lotgevallen van de Lichterveldenaren. Zoals Agatha Christi zich door een Belgische rijkswachter op de vlucht uit 1914 liet inspireren om Hercule Poirot ‘aan te kleden’, zo bezorgen de families van de oorlogsveteranen voor de ‘stoffering’ van dit werk. Dank zij hen zien we de oorlog door de ogen van de dorpsgenoten. Hun familiedocumenten laten toe om het wedervaren van de soldaat in te kleuren. Hun souvenirs maken dit relaas tot een plezier voor het oog. Hun herinneringen maken dit boek tot een verhaal. Dat verhaal staat contrasteert met de terughoudendheid van vele veteranen. Iets hield hen tegen om over hun oorlog te spreken. Het verdringen van de ellende is een begrijpelijke reactie.
Hercule Poirot is fictie. Dit boek is het niet. Helaas. Wie in dit boek zoekt naar verhalen en familieleden, toont hoe onverwerkt het allemaal is, hoe 1914 tot op heden nazindert. Misschien verklaart dit waarom de voorspelde oorlogsmoeheid op zich laat wachten en waarom mensen rakelen en spitten in hun verleden. Bestaat er een mooier eerbetoon aan zij zonder wie de wereld er anders zou uitzien?
Klik hier voor de index op het jaarboek. Zie ook dit artikel in Het Nieuwsblad en deze presentatie van het jaarboek.
Inhoud
De Duitse droom zindert na
Benedict Wydooghe
De mobilisatie van 1914
Filip Van Devyvere
De Lichterveldse Gard'sivik
Luc Haeghebaert
Lichterveldenaars in Amerika. Naar de oorlog of niet?
Frans Vanzieleghem
De forten van Luik en de gevechten in Brabant
Filip Van Devyvere
Het verlies van Namen
Filip Van Devyvere
(Krijgs)gevangen tussen hoogmoed en vernedering
Benedict Wydooghe
Antwerpen, het laatste bolwerk
Filip Van Devyvere
Oorlogsgasten in Nederland
Benedict Wydooghe
Standhouden aan de IJzer
Filip Van Devyvere
Aan het IJzerfront
Filip Van Devyvere
Het speciaal contingent 1915
Filip Van Devyvere
De oorlog in Afrika
Johan De Smet